Пандемијата предизвика разединување на светските економии, но нејзиното долгорочно влијание ќе биде уште подалекусежно.

Во февруари, пандемијата на коронавирусот ја погоди светската економија со поголем шок од втората светска војна. Затворањето и воведувањето на карантин како и падот на потрошувачките трошоци доведоа до имплозија на пазарот на трудот во кој еквивалентно на скоро 500 милиони работни места со полно работно време исчезна речиси преку ноќ. Светската трговија се тресеше кога фабриките се затворија и земјите ги затворија своите граници. Беше избегната уште една подлабока економска катастрофа благодарение на невидените интервенции на финансиските пазари од страна на централните банки, владината помош за работниците и фирмите што пропаѓаа и експанзијата на буџетскиот дефицит до нивоа на скоро воено време.

Несреќата беше синхронизирана. Како што закрепнувањето си заземаше место, така се формираат огромни празнини помеѓу перформансите на земјите – што се уште може да го преформулира економскиот поредок. До крајот на следната година, според прогнозите на ОЕЦД, американската економија ќе биде со иста големина како и во 2019 година, но економијата во Кина ќе биде за 10% поголема. Економијата во Европа сеуште ќе слабее и по неколку години – истата судбина може да ја сподели со Јапонија, која претрпува демографски притисоци. Не само најголемите економски блокови растат со различни брзини. Во вториот квартал од оваа година, според УБС Банка, распределбата на стапките на раст низ 50 економии била на најшироко ниво во последните 40 години.

Варијацијата е резултат на разликите помеѓу земјите. Најважно е ширењето на болеста. Кина го стопира со време, но Европа, а можеби и наскоро Америка, се бори со скапиот втор бран. Во текот на изминатата недела Париз ги затвори своите барови и Мадрид влезе во делумен карантин. Во Кина, во меѓувреме може да се почестите со неколку самбука шотови во ноќните клубови. Другата разлика е веќе постоечката структура на економиите. Далеку е полесно да се водат фабриките под социјална дистанца отколку да се водат деловни услуги во секторот кои се потпираат на лице в лице контакт. Преработувачката индустрија сочинува поголем удел во економијата во Кина отколку во која било друга голема земја. Трет фактор е одговорот на политиката. Ова делумно се однесува на големината: Америка инјектираше повеќе стимулации од Европа, вклучително и трошење во вредност од 12% од БДП и 1,5 процентни поени намалување на краткорочните каматни стапки. Но политиката исто така вклучува и како владите реагираат на структурните промени и креативното уништување кои се предизвикани од пандемијата.

Како што објаснува нашиот специјален извештај оваа недела, овие прилагодувања е бидат огромни. Пандемијата ќе ги остави економиите помалку глобализирани, порагитализирани и помалку еднакви. Бидејќи ги намалуваат ризиците во нивните синџири на снабдување и автоматизација на температурата, произведителите ќе го доближат производството во домовите. Бидејќи канцелариските работници продолжуваат да работат во своите кујни и спални соби барем неколку пати во неделата, пониско платените работници кои претходно се трудеа како келнери, чистачи и асистенти за продажба ќе треба да најдат нови работни места во предградијата. Додека не го сторат тоа, тие би можеле да се соочат со долготрајна невработеност. Во Америка, трајните загуби на работните места се зголемуваат дури и кога главната стапка на невработеност паѓа.

Бидејќи се повеќе активности се ориентираат онлајн, бизнисот ќе стане подоминантен кај фирмите кои нудат најнапредна интелектуална сопственост и имаат најголеми дата бази. Овогодинешниот бум на технолошки акции дава смисла за тоа што претстои, како и дигиталниот бран во банкарската индустрија. А ниските реални каматни стапки ќе ги одржат високите цени на активата дури и ако економиите останат слаби. Ова ќе го прошири заливот помеѓу Вол Стрит и Мејн Стрит, кој се појави по глобалната финансиска криза и кој се влоши оваа година. Предизвик за демократските влади ќе биде да се прилагодат на сите овие промени, истовремено задржувајќи ја популарната согласност за нивните политики и за слободните пазари.

Тоа не ја загрижува Кина, која досега се чини дека излезе од најсилната пандемија – барем на краток рок. Нејзината економија брзо се врати назад. Подоцна овој месец неговите водачи ќе се договорат за нов петгодишен план кој го нагласува моделот на високо-технолошки државен капитализам и зголемување на самодоволството на Кси Џинпинг, иако вирусот изложи подолгорочни недостатоци во кинескиот економски апарат. Оваа година тој требаше да ги насочи своите стимуланси кон фирмите и инвестициите во инфраструктурата наместо само да ги намали приходите на домаќинствата. И на подолг рок, неговиот систем за надзор и контрола на државата, што овозможи брутални карантини, веројатно ќе го попречи дифузното донесување на одлуки и слободното движење на луѓето и идеите што ја одржуваат иновацијата и го зголемуваат животниот стандард.

Европа е заостаната. Нејзиниот одговор на пандемијата ризикува осификација на економиите, наместо да ги остави да се прилагодат. Во нејзините пет најголеми економии, 5% од работната останува на шеми за кратка работа во кои владата им плаќа да чекаат враќање на работните места или часовите што можеби никогаш нема да се вратат. Во Британија процентот е двојно поголем. Низ целиот континент, суспендираните правила за банкрот, премолчената трпеливост од страна на банките и поплава на дискрециона државна помош ризикуваат да го продолжат животот на зомби-фирмите, на кои треба да им биде дозволено да пропаднат. Ова е уште позагрижувачко со оглед на тоа што, пред кризата, Франција и Германија веќе прифаќаа индустриска политика што ги промовираше националните шампиони. Ако Европа ја види пандемијата како дополнителна причина за негување на пријатна врска помеѓу владата и актуелните бизниси, нејзиниот долгорочен релативен пад може да се забрза.

Прашалникот е Америка. За поголемиот дел од годината, таа правилно ја приближува рамнотежата на политиката. Обезбеди повеликодушна мрежа на безбедност на невработените и поголем стимул отколку што можеше да се очекува во домот на капитализмот. Мудро, таа исто така му овозможи на пазарот на трудот да се прилагоди и покажа помала склоност од Европа да спасува фирми кои се во опасност да застарат со прилагодувањето на економијата. Делумно како резултата, за разлика од Европа, Америка веќе гледа создавање на многу работни места.

Наместо тоа, слабоста на Америка е токсичната и поделена политика. Оваа недела претседателот Доналд Трамп се чини дека ги прекина разговорите за обновување на стимулот, што значи дека економијата може да падне над фискална карпа. Критичните реформи, дали да се редизајнира мрежата за безбедност за економија водена од технологијата или да се стават дефицитите на одржлив тек, се сите невозможни додека две завојувани племиња го дефинираат компромисот како слабост. Ковид - 19 наметнува нова економска реалност. Секоја земја ќе биде повикана да се прилагоди, но Америка се соочува со застрашувачка задача. Ако сака да го води постпандемскиот свет, ќе мора да ја ресетира својата политика.

Извор: The Economist